Mengikut Webster, estetik ialah pembelajaran tentang
falsafah kecantikan dan ia juga
merupakan pandangan luar sesuatu hasil seni (Weitz). Perkataan ini berasal
daripada perkataan ‘aisthetikos’ yang bermaksud sensitif. Perkataan ini
berkembang daripada perkataan ‘aisthannesthai’ yang bermaksud ‘to perceive’
(tanggapan). Estetika merupakan satu cabang falsafah keindahan, dari sinilah
kriteria andaian rupa luar sesuatu seni dinilai (Beardley, 1966). Kamus Dewan
(1979) turut memberi pengertian estetik sebagai kecantikan, keelokan atau
perihal yang menerangkan sesuatu yang indah.
Fry
dalam artikelnya An Essay In Aesthetics dalam buku Morris Weitz (1959) yang
berjudul Problems In Aesthetics menyatakan tentang konsep keindahan dalam seni.
Mengikut beliau, sesuatu objek yang dicipta untuk menimbulkan kesan keindahan
seharusnya mempunyai fungsi yang bukan sahaja boleh digunakan tetapi dapat
melahirkan rasa menggembirakan atau menyenangkan hati. Sidi Gazalba (1977)
pula, dalam bukunya Pandangan Islam Tentang Kesenian menyatakan bahawa teori
tentang keindahan yang dikemukakan oleh ahli falsafah sejak dahulu lagi dapat
dibahagikan kepada teori lama yang bersifat metal fizikal manakala teori moden
yang bersifat psikologikal. Baginya, akal bukan sahaja memiliki deria fikiran
dan kemahuan (nafsu), malah memiliki deria rasa yang boleh merangsangkan
penghasilan dan penilaian seni yang halus.
Sidi
Gazalba (1977) dan Bearsley (1966) turut mengemukakan teori keindahan yang
dikemukakan oleh ahli falsafah metafizikal dan psikologikal oleh Plato,
Plotinus dan Hagel. Mengikut mereka, teori keindahan yang dikemukakan oleh ahli
falsafah tentang keindahan mempunyai persamaan dan kebenaran , kebaikan dan
mutlak (‘Beauty=truth= the good=the
absolute’). Perkara ini telah disokong oleh Othman Mohd. Yatim (1989), yang
turut menyatakan keindahan selalunya dikaitkan dengan rasa yang menggembirakan,
menyenangkan, memuaskan yang baik dan dihargai. Beliau menambah lagi, sesuatu
yang menggembirakan dan menyenangkan biasanya rasa yang lahir daripada khalayak
terhadap objek yang indah, yang dikatakan mempunyai seni dalam konteks
kebudayaan dan keseniaan yang berfungsi memenuhi nilai estetik.
Menurut
Ku Zam Zam (1984), dalam menghayati
estetika atau keindahan, khalayak seni akan tertarik kepada sesuatu objek yang
indah boleh menyebabkan timbulnya rasa persatuan yang sejati dengan objek itu
sehinggakan melahirkan kebebasan dan kesempurnaan pada jiwa. Rasa yang
menggembirakan atau menyenangkan itu akan wujud apabila individu itu ditemukan
dengan objek-objek yang indah yang selalunya dikatakan mempunyai seni (Ku Zam Zam). Dalam konteks kebudayaan ,
bidang yang berfungsi memenuhi nilai estetik manusia iaitu bidang keseniaan.
Dari
segi psikologi, keindahan merupakan sesuatu yang dapat dinilai oleh pancaindera
atau deria rasa. Dalam perkara ini, akal memiliki deria rasa fikiran atau
kemahuan (nafsu) dan juga deria rasa. Deria rasa pula mempunyai kepentingan
yang berbeza dengan indera rasa yang lain seperti makanan dan juga undang-undang
moral yang mempunyai kepentingan yang berbeza. Dari segi penilaian pula,
keindahan adalah lebih bersifat ideal yang bukan berkaitan dengan fakta sahaja.
Dalam konteks ini, sesuatu karya atau seni yang indah bukanlah hanya
semata-mata terletak pada karya atau seni itu tetapi ia adalah satu perasaan
yang dihayati oleh khalayak ketika meneliti. Hasilnya, sifat keindahan yang
lahir daripada khalayak akan mewujudkan satu kepuasan dan kesenangan yang dapat
disebut sebagai estetika (Ku Zam Zam, 1984 dan Othman Mohd Yatim, 1989).
Read
(1968) dalam bukunya, The Meaning of Art mendefinisikan seni sebagai usaha
untuk mencipta bentuk yang boleh melahirkan rasa kesenangan hati. Mengikut
beliau juga, seni yang menyenangkan boleh menyumbang kepada perasaan yang dialami
oleh pemerhati. Jadi dalam menilai seni, khalayak yang lebih menghayati seni
akan melahirkan satu perasaan suka dan senang pada jiwanya.
Ku Zam
Zam (1984), menjelaskan bahawa keseniaan berkait rapat dengan budaya kerana ia
merupakan sebahagian daripada budaya. Antara unsur budaya yang melahirkan
keseniaan ialah agama dan kepercayaan, adat istiadat dan juga bahasa. Mengikut
beliau, biasanya masyarakat membentuk keseniaanya yang tersendiri berdasarkan
pengalaman dan kehidupan yang dilalui. Keseniaan merupakan pendorong kepada
seseorang untuk bertindak dan mengakibatkan berkembangnya ruang lingkup
perasaan seseorang. Dalam menghayati seni, penghasilan seni yang dapat memberi
kepuasan pada deria penglihatan terbahagi kepada dua, iaitu seni rupa dua dimensi
yang terdapat pada seni tekstil, dan seni rupa tiga dimensi yang dikenali
sebagai seni tampak yang terdapat pada seni ukir.
Moore
(1942), menyarankan bahawa nilai keindahan sesuatu bentuk itu dapat diukur
melalui dua sudut, iaitu sudut objektif dan subjektif. Dari sudut objektif,
ciri-ciri yang dinilai adalah seperti bentuk objek atau karya itu. Bentuk karya
yang menumpukan kepada aspek-aspek yang nyata adalah berasaskan elemen
rekabentuk seperti warna,bentuk luar (shape), garis, tekstur, nada dan sebagainya.
Selain bentuk penilaian, keindahan secara objektif juga mengambil kira idea
atau isi sesuatu karya itu. Idea yang dimaksudnya disini merupakan gabungan
kebijaksanaan daya pemikiran, imaginasi dan emosi seseorang seniman dalam
melahirkan karyanya. Untuk melahirkan sesuatu karya yang harmoni, pencipta
haruslah dapat menyatukan eleman reka bentuk yang merangkumi warna, bentuk dan
tekstur dalam bentuk kesatuan dan dalam masa yang sama boleh memberi rangsangan
kepada emosi, idea dan imiganasi. Hal ini menggambarkan bahawa bentuk karya
yang dilihat secara objektif merupakan struktur luaran yang berasaskan reka
bentuk. Oleh itu, masyarakat dapat menilai nilai estetika menerusi pancaindera
berdasarkan pandangan masing-masing.
Keindahan secara subjektif atau berdasarkan struktur
dalaman pula diukur dari sudut kegembiraan yang dirasai hasil daripada khalayak
dan penilaian sesuatu karya itu. Untuk menilai keindahan secara keseluruhan,
seseorang perlu melihat secara objektif karya itu dan juga merasakan keindahan
itu secara subjektif. Penilaian secara subjektif merupakan penilaian yang lebih
bergantung kepada objek seni dan penilaian itu sendiri. Dalam perkara ini,
penilaian objek seni adalah berbeza antara individu dengan individu yang lain.
Bagi
masyarakat Islam, menilai keindahan adalah sesuatu yang digalakkan seperti
tercatat dalam hadis Nabi yang membawa maksud ‘Allah Itu Maha Indah, Dia
Sukakan Keindahan’. (Hadis Muslim). Ciri utama keseniaan Islam ialah keindahan,
iaitu sesuatu yang cantik, bagus benar, elok dan molek. Jarang sekali keindahan
yang dihasilkan oleh orang Islam melahirkan sesuatu bentuk lukisan manusia dan
alam yang naturalistik. Antara seni yang dihasilkan seni Islam adalah jenis
yang rumit dan dikenal sebagai ‘arabesque’ (tumbuh-tumbuhan yang digaya menurut
sesuatu stail) yang terdiri daripada beraneka bentuk seperti geometrik,
tumbuh-tumbuhan yang digaya dan juga kaligrafi (Othman Mohd. Yatim, 1989).
0 comments:
Post a Comment